Haberde doğru dil

/ Haberde doğru dil

Gazetecilerin özellikle toplumsal cinsiyet temelli şiddetle ilgili haber yaparken kullandığı sözcüklere özen göstermesi hayati önem taşıyor.  

Medyada sıklıkla rastladığımız, faili mağdur gösteren ve hayatta kalanı, yani şiddete maruz bırakılan kişiyi, suçlayıcı bir dil hâlihazırdaki eşitsizlikleri daha da derinleştiriyor. 

Bu nedenle “Neden böyle yazmalı?” bölümünde bahsettiklerimizi, dili kullanmayı daha anlaşılır ve kolay ulaşılır hale getirmek için 10 maddelik bir yol haritasında anlatmaya çalıştık.  

Gazeteciler, cinsel şiddetle ilgili haber yazarken kullanacakları dil açısından nasıl bir yol izleyebilir?

Gazeteci, yazacağı habere ve yaşananlara mesafesini korumalıdır. “Söyledi”, “İfade etti”, gibi ifadeleri tercih edebilirsiniz.

Bu tanımlar, cinsel şiddet faillerinin gündelik hayatta karşılaşabileceğimiz sıradan kişiler olabileceği gerçeğinin üstünü örtebilir. Bunlar yerine “Fail” ifadesini tercih edin.

Örneğin “hayatta kalan”, “cinsel şiddete maruz bırakılan”, ya da “cinsel şiddeti yaşamış” olabilir. Çoğu kişi güçlendirici bulduğu için “hayatta kalan”ı kullanabilir. 

Birçok kişi kurban ve mağdur tanımının negatif edilgen, güçsüzleştirici çağrışımlar içerdiğini hisseder.

“Cinnet geçirdi”, “Bir anlık öfkeye kapıldı” gibi ifadeler failin şiddetini gerekçelendirirken hayatta kalanı “çaresiz kurban” kalıplarıyla yansıtır. 

Örneğin, “talihsiz kadın defalarca…”, “çaresiz kalan kurban”, “hayatı mahvolan genç” gibi kalıp ifadelerden kaçının.

Bu dil, cinsel şiddetin  sorumluluğunun hayatta kalana yüklendiğini ima eder. 

Ayrıca, örtük bir şekilde cinsel şiddetin  bir fantezi ya da cinsel birliktelik, şehvet hikayesi gibi gösterilmesine sebep olur.

Örneğin, “tecavüzcüsü ile…” , “tacizcisi …” , “ev kadını/kadın doktor/öğretmen kadın tecavüze uğradı”, gibi. “tecavüze uğradı”, “tecavüz gerçekleşti” gibi ifadeleri kullanmak faili ve onun yükümlülüğünü görünmez kılar. 

İspatlanmadıkça, faillerin ifadelerine dayanarak yazılan “Eski sevgilisiydi”, “Partneriydi” gibi ilişkilendirmelerden kaçının. 

Örneğin, “cinsel saldırı”, “cinsel şiddete maruz bırakılan” gibi. 

Mutlaka detayların verilmesi gerekiyorsa, bunu şiddete dayalı fiil etkisi yok edilmeden ve müstehcen dilde hikayeleştirmeden yapın.

Örneğin, “okşadı”, “kucakladı”, “özel bölgeleri”, “birleşme”, “seks skandalı”, “öyle bir şey yaptı ki” gibi. 

Okuyanlar üzerinde öfke, çaresizlik vb. duygu yoğunluğu yaratacak ifadelerden kaçının.

Hayatta kalanın iradesi, direnci ve kendini sağaltma gücü yerine yaşadığı trajik olayın detaylarını vurgulamayı tercih etmeyin.