Gazetecilerin, cinsel şiddetten hayatta kalanların hikayelerini aktarırken güvenli bir görüşme sağlaması önem taşıyor. Röportaj yaparken gözetilmesi gereken etik meselelerden bir tanesi de hayatta kalandan “onay” almak. Onaydan sonraki adım ise görüşmenin neyi kapsayacağına dair bilgi vermek. 

Görüşmenin gizlilik ilkesini ihlal etmeyeceği, ne tür bilginin haberin içerisinde yer alacağı, hayatta kalanın istemediği soruları cevaplamayabileceği gibi bilgilerin görüşmeden önce verilmesi gazetecinin sorumlulukları arasında. 

Röportaj sırasında hayatta kalanın deneyimini anlatırken tekrardan travmatize olabileceğinin farkında olmak, bilgi almak için hayatta kalanın duygusal sınırları zorlamamak gazetecilerin sorumluluğu dahilinde.  

Aşağıda, hayatta kalanı suçlayıcı dilden kaçınan, güvenli, sorumlu ve etik çerçeve içerisinde bir röportaj için gerekli 10 temel önerinin listesini bulabilirsiniz.

Bağ kurun: Hayatta kalanların röportaja dair karmaşık tepkileri olabileceğinin farkında olun. 

Görüşme öncesinde, cinsel şiddete maruz bırakılmış kişilerin tetiklenme ve geriye dönüş durumları olduğunda neler yapabileceğinize dair bilgilere vakıf olun.

Düşünün ve bunu yansıtın: Travmatik bir olayı yeniden anlatmanın hiçbir zaman kolay olmadığını ve cinsel şiddetin hayli hassas bir konu olduğunu aklınızda tutun. 

Toplumsal tavırlar ve damgalamalar hayatta kalanların susturulmuş hissetmelerine yol açabilir. 

Varsayımlarınızı gözden geçirin: Bir röportaj öncesinde cinsel şiddet travmasının hayatta kalanlar üzerinde nasıl bir etkisi olabileceğine dair bilgilenin.

Örneğin, olayı uydurduğu, dikkat çekmek istediği ya da çoktan olayın üstesinden gelmiş olması gerektiği gibi varsayımlarla yaklaşmayın.

Hayatta kalanların sınırlarına saygı gösterin: Görüşülen kişiyi baskılamadan yapılacak bir ön görüşmeyle ve kısa bir sohbetle röportaja hazırlayın.

Eğer imkân olursa, röportaj öncesi ona soruları verin. Eğer hayatta kalan bir sorudan rahatsız olursa, o soruyu yeniden sormayın ya da daha çok bilgi almak için meseleyi irdelemeyin. 

Tanımlama:Görüşülen kişiye kimliğini nasıl tanımlanmak istediğini sorun ve güvenliğini düşünün. Yaşadıkları şiddeti tarif etmek için hangi sözcükleri kullanıyor dikkat edin. 

Bir kişinin cinsel şiddet yaşamış olduğunun toplum içinde bilinir olmasının somut kişisel bedelleri olduğunun ve bazı görüşülenler için anonim kalmanın en güvenlisi olacağının farkında olun.

Yaşadıkları şiddeti tarif etmek için hangi sözcükleri kullanıyor dikkat edin. Örneğin, “tecavüz,” “cinsel saldırı” gibi. 

Haber kadrosundaki diğer çalışanlarla da kullanılacak dil ve bunu değiştirmemenin neden önemli olduğuna dair iletişimde olun.

Bilgilendirilmiş onay: Hayatta kalanın öyküsünün tam olarak nerede, ne zaman ve hangi formatlarda yayımlanacağının farkında olduğundan emin olun.

Görüşülene başka kimlerle de görüşüleceğini söyleyin. Örneğin, haberde fail de resmedilecek mi? 

Format ve güvenlik: Röportaj sesli ve/veya görüntülü biçimde yayımlanacaksa, görüşülene, tanınmamak için, sesinin değiştirilmesini veya yüzünün bulanıklaştırılmasını isteyip istemediğini sorun. 

Eğer röportaj canlı olarak yayımlanacaksa, rahatsız olduğu durumda röportajda bir süre erteleme yapılmasını tercih edip etmeyeceğini veya bir ara vermeye ihtiyacı olup olmadığını sorun.

Röportaj: Röportajın, görüşülenin önceden onay verdiği güvenli bir mekânda yapılmasını planlayın. Hayatta kalana destek alabileceği birinin ona eşlik edebilmesi için fırsat tanıyın. 

Röportaj boyunca yüksek ihtimalle stres yaratacak soruların neden sorulması gerektiğini anlatmak için önceden zaman ayırın. 

Örneğin, şöyle diyebilirsiniz: “Size bu şiddetin hayatınızı nasıl değiştirdiğini soracağım. Bunu yapacağım çünkü insanların cinsel şiddetin bir insanın hayatının her yönünü etkileyebileceğini anlamalarını istiyorum.”

Röportaj sonrası izleme: Röportajın sonunda hayatta kalanla görüşmenin devamı niteliğinde röportajın nasıl gittiğine dair bir konuşma yapın.

Rahatsız olduğu ve düzeltmek veya çıkarmak istediği bir şey olabilir. Röportaj sonrası desteği olarak, kendisine nazikçe erişebileceği kriz hatları, ulaşılabilir travma danışmanlarının telefon numaraları gibi kaynakları hatırlatın.